The following is Dr. Hermogenes F. Belen’s Ilocano translation of Dr. Jose P. Rizal’s “Mi Ultimo Adios”. A photocopy was given to us by his daughter --- Demelsa “Demi” Belen-Agoncillo --- who is our kumare and Ninang to Balong. I never did thanked her for sharing and entrusting such a precious work…
Agpakadaakon ay-ayatek nga ili: ayuyang nasudi a lawag!
Gameng dagiti baybay daya: sanyatami a napukaw…
Biagko siaayatak a mangidiaya: nakurapay, awanen gasat
No koma pay nasudsudi, nay-ayamuom, ken nalaslasbang
Ipaayko pay la kenka no isut’ mangted pagimbagam!
Kadagiti tay-ak paggugubatan : iti kapingetan ti laban
Impatlit’ daddumat’ biagda : awan duadua, awan alidunget !
Ti lugar awan kaimudinganna : laurel, lirio, wenno sypres :
Pagbitayan wenno dangadangan: panagtibay wenno panagranget:
Padapada no agpaay pagimbagan ti ili ken pagtaengan…!
Matayak no makitak iti tangatang ti agbukan a lawag
A mangirakurak iti agsapa: sukat rabii a nalidem!
No kasapulam ti maris: maris a pangtina iti bannawag
Ibukbukmo, ipasagepsep mo ti umiso a kanito ‘toy darak
Tapno ti sinamar iti kaippasngay a lawag palangtwem!
Inar-arapaap ko idi ubingak: naganusak nga atutubo…
Inar-arapaap ko idi nataenganak: addan pammati, isipko:
Makitakanto, O gameng taaw i-daya, iti maysa nga aldaw
Awanan kullaap dagita mata: naranga dayta mugingmo…
Awanan mulit: awanan alidunget: ken awanan tulaw!
Kabayuatan ti panagbiagko indawdawatko a kankanayon
Ti panaglasbangmo: irarir kararwak ngannnganin pumanaw!
Ti panaglasbangmo: nagimasen bumaba tapno ngumatako ka:
Ti matay tapno agbiagka: matay linung langitmo nasin-aw:
Ket nalamuyot a tanapmo paginanaakto iti kinaagnanayon.
No makimtamto’t rabaw ti tanem ko iti maysa nga aldaw
Kadagiti ruruot ti tumobonto a sabonga nalapsat…
Iyasidegmo dagita bibigmo tapno maagkanto’t kararwak:
Ket iti kaunggan iti nalamiis a tanemko mariknak
Ti panaglailonto dayta naatil ken napudot a sang-aw!
Bay-am ti bulan a mangbantay kaniak: nasudi, natalna:
Bay-am ti bannawag a mangyaplid kaippasngay a lawag
Bay-am ti amian nga agday-eng, agirair iti nakas-ang
Ket no addanto maysa a billit nga agdisso iti padeppak
Bay-am nga agdaniw: agkanta ti samiweng kinatalna!
Bay-am ti nadarang nga init a mangtunaw kadagiti tudo
Tapno umalingasawda a mangipato iti tarigagayko!
Bay-am maysa a pagayam mangdung-aw nasapa nga ipupusayko!
No itinto kaltaang rabrabii malagipdakto nga ikararag
Kumararagkanto met, O Ilik! Tapno sidong Dios aginanaak!
Ikararagko dagiti natnatay: awanan pagayam ken gasat:
Dagiti natured: nangibaklay adu a tuok a naglabas…
Dagiti nakaay-ay-ay nga inna: lumanglang-ab kinapait:
Dagiti ul-ulila, balbalo, agtutuok pagbaludan a naiget!
Kumararagka met tapno makitam inka pannakaruk-at…
No yantantanem sallukoban rabii iti nangisit nga abigay;
No dagiti laengen natnatay dagit natda nga agbantay –
Dimo singaen ti talna: pagbus-oyam palimed nga agdapla!.
Samiweng matimudno nga agtaud iti katibeng wenno gitarra
Siak dayta, ay-ayatek a daga, umay mangandingay kenka!
No saanmonton a mailasin disso a nakaitabunak
Ta napukawen bato a pagtandaanan wenno padeppak:
Bay-am ti daga a bukwalen ti nagaget a mannalon…
Ket dagiti tulangko, kasanguanan inda pannakaiwaras
Kas tapuk bay-am ida a mainayon iti kinaagnanayon !
Awan kaimudinganna nga idulindak ken tagilipat:
Ti amianmo, tangatangmo, tantanapmo agdaliasatak!
Samiweng, nasudi ken natibung dumanonto ‘ta lapayag!
Ayamuom, maris, arasaas, samiweng, sennaay, lawag –
Kankanayonto a dagullitenda ti pammatik a di maumag!
Daga a patpatgek, puon ladingitko a di masbaalan…
Ingungutek a Filipinas: timudem ti maudi a pakadak:
Ibatik kenka ti amin: kamanko, dagiti napateg kaniak!
Yuyeng awan adipen, berdugos, mangirurumen mapanak!
Yuyeng a pagbiagan pammati: yuyeng a Dios ti agturay!
Agpakadaak, nagannak kaniak, kakabsatko, kanaig kararwak:
Pagayamko a kinaubingak sidong pagtaengan a napukaw…
Agyamankayo ta kalpasan napaksuy nga aldaw aginanaak!
Panawankan nasudi a ganganaet: kasimpungalak, liwliwak!
Inay-ayatko: panawankayon, ipupusay isut’ panaginanan!
December 30, 1968
Manila
CHURCH OF STA. ANA (STA. ANA, PAMPANGA. Pinpin, Sta. Ana’s old name, was accepted as an Augustinian visita of Arayat in 1598. It was said to be named after a Chinese mestizo during the reign of Malangsic from 1135 until 1380. A Father Ferrer (OSA) initiated the building of the present church in 1853 that was finished during the term of Fr. Lucas Gonzales (OSA) in 1857. Father Gonzales also had the bell tower built. Fr. Antonio Redondo supervised the construction of the convent in 1866. Fr. Francisco Diaz (OSA) and Paulino Fernandez (OSA) supervised the church’s restoration in 1872 and 1877, respectively.
Agpakadaakon ay-ayatek nga ili: ayuyang nasudi a lawag!
Gameng dagiti baybay daya: sanyatami a napukaw…
Biagko siaayatak a mangidiaya: nakurapay, awanen gasat
No koma pay nasudsudi, nay-ayamuom, ken nalaslasbang
Ipaayko pay la kenka no isut’ mangted pagimbagam!
Kadagiti tay-ak paggugubatan : iti kapingetan ti laban
Impatlit’ daddumat’ biagda : awan duadua, awan alidunget !
Ti lugar awan kaimudinganna : laurel, lirio, wenno sypres :
Pagbitayan wenno dangadangan: panagtibay wenno panagranget:
Padapada no agpaay pagimbagan ti ili ken pagtaengan…!
Matayak no makitak iti tangatang ti agbukan a lawag
A mangirakurak iti agsapa: sukat rabii a nalidem!
No kasapulam ti maris: maris a pangtina iti bannawag
Ibukbukmo, ipasagepsep mo ti umiso a kanito ‘toy darak
Tapno ti sinamar iti kaippasngay a lawag palangtwem!
Inar-arapaap ko idi ubingak: naganusak nga atutubo…
Inar-arapaap ko idi nataenganak: addan pammati, isipko:
Makitakanto, O gameng taaw i-daya, iti maysa nga aldaw
Awanan kullaap dagita mata: naranga dayta mugingmo…
Awanan mulit: awanan alidunget: ken awanan tulaw!
Kabayuatan ti panagbiagko indawdawatko a kankanayon
Ti panaglasbangmo: irarir kararwak ngannnganin pumanaw!
Ti panaglasbangmo: nagimasen bumaba tapno ngumatako ka:
Ti matay tapno agbiagka: matay linung langitmo nasin-aw:
Ket nalamuyot a tanapmo paginanaakto iti kinaagnanayon.
No makimtamto’t rabaw ti tanem ko iti maysa nga aldaw
Kadagiti ruruot ti tumobonto a sabonga nalapsat…
Iyasidegmo dagita bibigmo tapno maagkanto’t kararwak:
Ket iti kaunggan iti nalamiis a tanemko mariknak
Ti panaglailonto dayta naatil ken napudot a sang-aw!
Bay-am ti bulan a mangbantay kaniak: nasudi, natalna:
Bay-am ti bannawag a mangyaplid kaippasngay a lawag
Bay-am ti amian nga agday-eng, agirair iti nakas-ang
Ket no addanto maysa a billit nga agdisso iti padeppak
Bay-am nga agdaniw: agkanta ti samiweng kinatalna!
Bay-am ti nadarang nga init a mangtunaw kadagiti tudo
Tapno umalingasawda a mangipato iti tarigagayko!
Bay-am maysa a pagayam mangdung-aw nasapa nga ipupusayko!
No itinto kaltaang rabrabii malagipdakto nga ikararag
Kumararagkanto met, O Ilik! Tapno sidong Dios aginanaak!
Ikararagko dagiti natnatay: awanan pagayam ken gasat:
Dagiti natured: nangibaklay adu a tuok a naglabas…
Dagiti nakaay-ay-ay nga inna: lumanglang-ab kinapait:
Dagiti ul-ulila, balbalo, agtutuok pagbaludan a naiget!
Kumararagka met tapno makitam inka pannakaruk-at…
No yantantanem sallukoban rabii iti nangisit nga abigay;
No dagiti laengen natnatay dagit natda nga agbantay –
Dimo singaen ti talna: pagbus-oyam palimed nga agdapla!.
Samiweng matimudno nga agtaud iti katibeng wenno gitarra
Siak dayta, ay-ayatek a daga, umay mangandingay kenka!
No saanmonton a mailasin disso a nakaitabunak
Ta napukawen bato a pagtandaanan wenno padeppak:
Bay-am ti daga a bukwalen ti nagaget a mannalon…
Ket dagiti tulangko, kasanguanan inda pannakaiwaras
Kas tapuk bay-am ida a mainayon iti kinaagnanayon !
Awan kaimudinganna nga idulindak ken tagilipat:
Ti amianmo, tangatangmo, tantanapmo agdaliasatak!
Samiweng, nasudi ken natibung dumanonto ‘ta lapayag!
Ayamuom, maris, arasaas, samiweng, sennaay, lawag –
Kankanayonto a dagullitenda ti pammatik a di maumag!
Daga a patpatgek, puon ladingitko a di masbaalan…
Ingungutek a Filipinas: timudem ti maudi a pakadak:
Ibatik kenka ti amin: kamanko, dagiti napateg kaniak!
Yuyeng awan adipen, berdugos, mangirurumen mapanak!
Yuyeng a pagbiagan pammati: yuyeng a Dios ti agturay!
Agpakadaak, nagannak kaniak, kakabsatko, kanaig kararwak:
Pagayamko a kinaubingak sidong pagtaengan a napukaw…
Agyamankayo ta kalpasan napaksuy nga aldaw aginanaak!
Panawankan nasudi a ganganaet: kasimpungalak, liwliwak!
Inay-ayatko: panawankayon, ipupusay isut’ panaginanan!
December 30, 1968
Manila
CHURCH OF STA. ANA (STA. ANA, PAMPANGA. Pinpin, Sta. Ana’s old name, was accepted as an Augustinian visita of Arayat in 1598. It was said to be named after a Chinese mestizo during the reign of Malangsic from 1135 until 1380. A Father Ferrer (OSA) initiated the building of the present church in 1853 that was finished during the term of Fr. Lucas Gonzales (OSA) in 1857. Father Gonzales also had the bell tower built. Fr. Antonio Redondo supervised the construction of the convent in 1866. Fr. Francisco Diaz (OSA) and Paulino Fernandez (OSA) supervised the church’s restoration in 1872 and 1877, respectively.
No comments:
Post a Comment